Dlaczego odczuwamy świąd powiek?

Świąd, swędzenie definiuje się jako nieprzyjemne odczucie pochodzące ze skóry, wywołujące chęć drapania i pocierania. Jest to najczęstszy objaw wielu schorzeń skórnych i potrafi być bardzo dokuczliwy.^[1]

Świąd skóry może mieć wiele przyczyn. Wyróżnia się czynniki środowiskowe np. ciepło, które wywołuje pocenie się skóry lub podrażnianie skóry szorstką fakturą ubrania. Ponadto przebywanie w pomieszczeniach o niskiej wilgotności powietrza, narażenie na wiatr czy dym papierosowy mogą również mieć negatywny wpływ na skórę powiek i wywoływać uczucie jej swędzenia oraz potęgować odruch ich pocierania.

Badania pokazują, że stres również może nasilić swędzenie skóry. Co więcej uczucie świądu i odruch drapania mogą pojawić się u nas nawet wtedy, gdy zobaczymy lub usłyszmy coś, co sugeruje uczucie swędzenia np. inną drapiącą się osobę. Zjawisko to nazywane jest „swędzeniem zakaźnym”.^[2]

Skóra na powiekach jest wyjątkowo cienka i delikatna, więc łatwo dochodzi do jej przesuszenia. Może to wywoływać swędzenie i chęć pocierania powiek. Suchość skóry może być spowodowana m.in.: zmniejszeniem nawilżenia naskórka w wyniku częstego stosowania agresywnych substancji powierzchniowo czynnych, zawartych w kosmetykach np. preparatach do demakijażu, procesem starzenia się skóry, zaburzeniami hormonalnymi, chorobami skóry tj. atopowe zapalenie skóry (AZS), a także kontaktem z alergenami, które powodują wyprysk kontaktowy (inaczej: kontaktowe zapalenie skóry, egzema).

Świąd na powiekach jest również najczęściej występującym objawem towarzyszącym m.in. alergii i innym chorobom skóry powiek, zwłaszcza gdy towarzyszy im stan zapalny. Mechanizm powstawania stanu zapalnego przy schorzeniach skórnych wiąże się z wydzielaniem szeregu substancji tzw. mediatorów stanu zapalnego, takich jak np. histaminy, interleukiny, które w kontakcie z receptorami znajdującymi się w skórze wywołują stan zapalny, powodując podrażnienie i uczucie swędzenia.^[2]

Świąd powiek, a zwłaszcza ich brzegów, jest również jednym z objawów występujących przy demodekozie ocznej wywołanej przez nużeńce.^[3]

Do czego może prowadzić drapanie skóry powiek?

Uczucie swędzenia powiek powoduje często bardzo silny odruch drapania, co może przynieść chwilową ulgę, ale tylko pozorne pozbycie się problemu. Badania pokazały, że drapanie powoduje nasilone uczucie swędzenia, a „cykle drapania” stają się coraz trudniejsze do zahamowania z powodu uwalniania serotoniny do układu nerwowego. To prowadzi do błędnego koła odruchu drapania.^[4][5]  Co gorsza, mocne drapanie skóry powiek prowadzi do pogorszenia ich stanu, a nierzadko do powstawania zaczerwienienia, opuchlizny, a nawet otarć i ran. W momencie, gdy mechanicznie uszkadzamy skórę powodujemy zaburzenie bariery naskórkowej i dajemy łatwy dostęp potencjalnym alergenom oraz dodatkowo narażamy ją na podrażnienie.

Nadmierne pocieranie powiek może również prowadzić do poważnego powikłania okulistycznego, czyli tzw. stożka rogówki. Jest to choroba oczu, w której rogówka zaczyna wybrzuszać się i przybierać kształt stożka. Badacze uznają pocieranie oczu jako główny czynnik wywołujący i sprzyjający rozwojowi tego schorzenia. Nie dziwi więc fakt, że często występuje jednocześnie z atopowym zapaleniem skóry powiek.^[6]

Należy zatem minimalizować odruch drapania skóry, bo może on powodować nie tylko pogorszenie stanu powiek i powiększenie się swędzącego obszaru, ale również prowadzić do poważnych komplikacji.

Co robić, gdy odczuwamy swędzenie na powiekach?

Jeżeli swędzenie jest dotkliwe, a poza tym połączone z innymi objawami tj. zaczerwienie, przesuszenie czy podrażnienie, warto udać się na wizytę do lekarza okulisty. Lekarz przeprowadzi odpowiednią diagnostykę w celu ustalenia przyczyny problemu oraz zaleci dopasowaną terapię. W trakcie wywiadu okulistycznego, warto wspomnieć o wszystkich sytuacjach, którem miały wpływ na nasilone uczucie swędzenia. W przypadku stwierdzonej alergii zaleca się w miarę możliwości unikania kontaktu z alergenem.

W przypadku suchej, podrażnionej skóry powiek zaleca się również stosować kremy zawierające w swoim składzie emolienty, które regenerują i chronią przesuszoną skórę przed utratą wody, takie jak np. skwalan, ceramidy oraz substancje nawilżające, które utrzymują nawilżenie w skórze np. kwas hialuronowy. Badania wykazują, że stosowanie kremów emoliencyjnych ma dobroczynny wpływ na skórę, a także wspomaga leczenie farmakologiczne.^[7][8] Ważne, aby stosować preparaty dedykowane cienkiej, delikatnej skórze powiek, które w swoim składzie nie zawierają konserwantów i dodatkowych substancji zapachowych.

Powyższy artykuł ma charakter edukacyjno-informacyjny i nie zastępuje porady medycznej, a także porady lekarskiej.