Badania epidemiologiczne pokazują, że 37–47% pacjentów zgłaszających się do okulisty ma problemy dotyczące brzegów powiek. W wielu przypadkach przyczyną jest przewlekłe zapalenie brzegów powiek wywoływanych przez infekcje bakteryjne, grzybicze oraz alergie. Zapalenie brzegów powiek może się wiązać również z bytowaniem nużeńców w mieszkach włosowych rzęs oraz gruczołach powiekowych Meiboma. W poniższym artykule dowiesz się czym jest zapalenie brzegów powiek, jakie są jego objawy oraz jak mu zapobiec [1].
Czym jest aparat ochronny oka?
Aparat ochronny oka chroni przed uszkodzeniem mechanicznym oraz zapewnia prawidłowe funkcjonowanie oka, zaliczamy do niego:
- powiekę,
- spojówkę,
- gruczoł łzowy.
Powieka jest to ruchomy, umięśniony fałd skórny okrywający i chroniący oko. Stanowi zarówno mechaniczny jak i funkcjonalny element warunkujący prawidłową, zdrową powierzchnię gałki ocznej. W obrębie brzegu powiekowego znajdują się gruczoły, które można podzielić na 3 rodzaje [2]:
- Gruczoły Meiboma to zmodyfikowane gruczoły łojowe, produkujące wydzielinę tłuszczową będącą składową filmu łzowego o charakterze stabilizującym. Tłuszcze produkowane przez gruczoły Meiboma posiadają normalny punkt topnienia poniżej 32 stopni. Wyższa temperatura może nasilać występowanie objawów, w skutek czego może dochodzić m.in. do zaczopowania ujść gruczołów (czyli zalegającej nadmiernej wydzieliny),
- Gruczoły Zeissa to zmodyfikowane gruczoły łojowe, które są związane z cebulkami rzęs,
- Gruczoły Molla to zmodyfikowane gruczoły potowe, znajdują się bezpośrednio na przednim brzegu powiek między rzęsami [3].
Czym są nużeńce?
Nużeńce są jednym z najczęściej spotykanych pasożytów bytujących zarówno w mieszkach włosowych jak i gruczołach łojowych na brzegach powiek. U człowieka występują dwa gatunki nużeńca: nużeniec ludzki (Demodex folliculorum) oraz nużeniec krótki (Demodex brevis).
Nużeniec ludzki bytuje głównie w mieszkach włosowych: rzęs, brwi i skóry twarzy. W jednym mieszku włosowym może jednocześnie występować nawet 25 osobników. Nużeniec ludzki odżywia się komórkami nabłonka mieszka włosowego.
Nużeniec krótki jest spotykany pojedynczo w gruczołach łojowych, w tym w gruczołach powiekowych Meiboma, które produkują składnik tłuszczowy filmu łzowego. Nużeniec krótki odżywia się komórkami gruczołowymi i ich wydzieliną tłuszczową [4].
Jak można się zarazić się nużeńcem?
Człowiek może zakazić się nużeńcem przez kontakt bezpośredni ze skórą zarażonej osoby lub kontakt pośredni – za pośrednictwem korzystania z tych samych ręczników czy kosmetyków lub unoszącego się w powietrzu kurzu, w którym mogą znajdować się jaja. Jaja mogą również znajdować się np. na poduszkach na których śpimy. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj.
U osób zarażonych nużeńcem obserwuje się pieczenie i przekrwienie powiek, złuszczanie nabłonka tworzącego delikatne łuseczki przy rzęsach i krawędziach powiek oraz nadmierne wypadanie lub nierównomierny wzrost rzęs. Występują również objawy przewlekłego zapalenia spojówek przebiegającego z nadmierną wrażliwością na światło. Pacjenci skarżą się również na światłowstręt, łzawienie i uczucie ciała obcego pod powiekami [5].
Czy nużeńce mogą powodować zapalania brzegów powiek?
Zapalenia brzegów powiek możemy podzielić na przednie i tylne. Przednie zapalenie brzegów powiek dotyczy obszaru otaczającego podstawę rzęs i mieszków włosowych, przyczyną może być Demodex folliculorum. Tylne zapalenie brzegów powiek obejmują ujścia gruczołów łojowych i gruczoły Meiboma. Za jego występowanie może odpowiadać Demodex brevis.[6]
Nużeńce bytujące u podstawy rzęs żywią się głównie komórkami nabłonka mieszka włosowego oraz łojem, powodując podrażnienia oraz stany zapalne.
Do objawów przedniego zapalenia brzegów powiek zaliczamy:
- pieczenie,
- uczucie ciała obcego,
- światłowstręt,
- przekrwienie brzegów powiek,
- wydzielina zlokalizowana u nasady rzęs lub na całej ich długości. [7]
Nużeniec spotykany zarówno w gruczołach Meiboma oraz innych gruczołach łojowych, odżywia się komórkami gruczołowymi i ich zawartością, czyli wydzieliną tłuszczową. Może prowadzić do zaburzeń prawidłowego funkcjonowania filmu łzowego (głównie warstwy lipidowej – składowej filmu łzowego).
Do objawów tylnego zapalenia brzegów powiek zaliczamy:
- ubytki ujść gruczołów Meiboma,
- rozdęcie ujść gruczołów Meiboma,
- wydobywanie się wydzieliny przy nacisku na brzeg powieki,
- przekrwienie na tylnym brzegu powiek,
- cysty gruczołów,
- tłusty i pienisty film łzowy.[7]
Występowanie wszystkich lub wybranych z powyższych objawów powinno skłonić do wizyty u lekarza okulisty. Prawidłowa diagnostyka i rozpoznanie pozwolą na wdrożenie odpowiedniego i skutecznego leczenia.
Jak zapobiegać zapaleniu brzegów powiek?
Jeśli podejrzewasz, że problem może dotyczyć również Ciebie, skonsultuj się z lekarzem okulistą, który na podstawie wywiadu i specjalistycznych badań, zaproponuje odpowiednie postępowanie. Jednym z elementów postępowania w przypadku bytowania nużeńców jest stosowanie specjalistycznych preparatów do higieny brzegów powiek (np. specjalistyczne chusteczki Demoxoft Plus Clean). Dzięki higienie brzegów powiek usuwamy zanieczyszczenia i zalegającą wydzielinę na brzegach powiek, na której mogą rozwijać się bakterie, łagodzi podrażnienia i nawilża skórę wzmacniając naturalną barierę skóry. Higiena brzegów powiek jest podstawą skutecznego leczenia i zapobiegania nawrotom zaburzeń dotyczących brzegów powiek.
[1] Lemp M.A., Nichols K.K.: Blepharitis in the United States 2009: a survey based perspective on prevalence and treatment. Ocul. Surf. 2009; 7(Suppl. 2): S1-S14.
[2] https://pl.wikipedia.org/wiki/Powieka
[3] Kański J.J., Pavesio E.C., Tuft S.J. Ocular Inflammatory Diesase 2006:S1-S8
[4] D. Czepita, Przewlekłe zapalenie brzegów powiek Katedry Ii Kliniki Okulistyki Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego W Szczecinie
[5] Owczyńska M., Tarkowski W., Błaszczyk-Tyszka A., Nużeniec jako potencjalna przyczyna dyskomfortu oczu u osób pracujących przy monitorze ekranowym komputera, Centrum Medyczne KOL-MED SP ZOZ w Tarnowie
[6] Prost M. E., Malukiewicz G. Kliniczna Farmakologia Okulistyczna, rozdział V.4 Choroby powiek, Wydanie 2
[7] Rymgayłło-Jankowska B. Rola nużeńców w etiopatogenezie chorób oczu– podejście kliniczne, Katedra Okulistyki Uniwersytetu Medycznego w Lublinie